خازن‌ها یکی از پرکاربردترین قطعات در دنیای الکترونیک هستند و در تمام مدارهای الکتریکی و الکترونیکی از منابع تغذیه گرفته تا بردهای مخابراتی مورد استفاده قرار می‌گیرند. برای طراحی مدار، تعمیر یا جایگزینی قطعات، یکی از مهم‌ترین مهارت‌ها، تشخیص صحیح ظرفیت و ولتاژ کاری خازن‌ها است. از آنجا که انواع مختلفی از خازن‌ها با ظاهرها و سیستم‌های علامت‌گذاری متفاوت وجود دارد، دانستن نحوه خواندن ظرفیت انواع خازن بسیار مهم است.
در این مقاله از فروشگاه پژوهشگران، به‌طور کامل یاد می‌گیرید که چگونه مشخصات انواع خازن‌ها را بخوانید و تفاوت‌های میان آن‌ها را به‌درستی تشخیص دهید.
فهرست محتوا
انواع خازن‌ها و روش خواندن ظرفیت انواع خازن
خازن‌ها از نظر نوع ساخت، ظاهر و کاربرد به انواع مختلفی تقسیم می‌شوند. هر کدام از این خازن‌ها روش متفاوتی برای نمایش ظرفیت و ولتاژ دارند.
خازن‌های الکترولیتی
خازن‌های الکترولیتی عمدتاً استوانه‌ای‌شکل هستند و مشخصات آن‌ها به‌صورت مستقیم روی بدنه چاپ می‌شود. این خازن‌ها قطبی هستند، یعنی پایه مثبت و منفی دارند و رعایت جهت نصب بسیار مهم است.
بر روی خازن الکترولیتی معمولاً دو مقدار دیده می‌شود:
- ظرفیت برحسب میکروفاراد (µF یا uF)
- ولتاژ کاری برحسب ولت (V یا VDC)
برای مثال، اگر روی خازن نوشته شده باشد ۴۷۰µF 25V، یعنی این خازن دارای ظرفیت ۴۷۰ میکروفاراد بوده و می‌تواند تا ۲۵ ولت جریان مستقیم را تحمل کند.
خازن‌های سرامیکی (دیسک)
این خازن‌ها کوچک و دیسکی‌شکل هستند، قطبی نیستند و معمولاً مشخصات آن‌ها با یک کد عددی سه‌رقمی روی بدنه نوشته می‌شود.
فرمت این کد به صورت زیر است:
- دو رقم اول عدد پایه هستند
- رقم سوم توان عدد ده است
برای مثال:
- عدد ۱۰۴ به معنی ۱۰ × ۱۰⁴ پیکوفاراد (یعنی ۱۰۰۰۰۰ پیکوفاراد یا ۱۰۰ نانوفاراد)
- عدد ۴۷۲ به معنی ۴۷ × ۱۰² پیکوفاراد (یعنی ۴۷۰۰ پیکوفاراد یا ۴.۷ نانوفاراد)
ولتاژ در خازن‌های سرامیکی معمولاً درج نمی‌شود، یا با کد رنگی یا کد مشخص درج شده و در صورتی که درج نشود باید بر اساس دیتاشیت یا منبع تأمین تشخیص داده شود.
بیشتر بدانید: معرفی رشته الکترونیک
خازن‌های SMD
این خازن‌ها بدون پایه و بسیار کوچک هستند و معمولاً در مدارهای SMD یا دستگاه‌های دیجیتال استفاده می‌شوند. روی این خازن‌ها در بسیاری از موارد هیچ مشخصاتی درج نمی‌شود. اگر عددی درج شود، مشابه خازن‌های سرامیکی از فرمت عددی سه‌رقمی یا چهاررقمی پیروی می‌کند.
برای مثال:
- کد ۱۰۶ به معنی ۱۰ × ۱۰⁶ پیکوفاراد (یعنی ۱۰ میکروفاراد)
در اکثر موارد، مقدار دقیق این خازن‌ها از روی کاتالوگ یا دیتاشیت سازنده، یا از طریق ابزارهای اندازه‌گیری مثل مولتی‌متر خازنی تعیین می‌شود.
بیشتر بدانید: بهترین فروشگاه الکترونیک مشهد
خازن‌های پلی‌استر و تانتالیوم
خازن‌های پلی‌استر معمولاً ظاهری مستطیلی دارند و مشخصات آن‌ها به‌صورت عدد و حروف روی بدنه چاپ می‌شود. برای مثال، ممکن است روی یک خازن نوشته شده باشد 105J 630V. عدد ۱۰۵ نشان‌دهنده ظرفیت خازن است، که برای خواندن آن کافی است دو رقم اول (یعنی ۱۰) را بنویسیم و به‌تعداد رقم سوم (که اینجا عدد ۵ است)، صفر اضافه کنیم. در این مثال، ظرفیت خازن ۱۰۰۰۰۰۰ پیکوفاراد یا به‌عبارت ساده‌تر، یک میکروفاراد است.
بعد از عدد ظرفیت، یک حرف انگلیسی مانند J قرار دارد که نشان‌دهنده درصد خطای قابل‌قبول یا همان تلرانس خازن است. در مورد حرف J این مقدار برابر با پنج درصد است. این حروف در خازن‌های مختلف متفاوت هستند و هرکدام به درصد مشخصی از خطا اشاره دارند.
در خازن‌های پلی‌استر و سایر خازن‌های دارای علامت تلرانس، معمولاً یک حرف انگلیسی بعد از عدد ظرفیت نوشته می‌شود. این حرف نشان‌دهنده درصد خطای قابل‌قبول در مقدار واقعی ظرفیت خازن است. برای مثال، حرف J به معنای خطای ±۵ درصد است. رایج‌ترین حروف و تلرانس‌های مربوط به آن‌ها به‌شرح زیر هستند:
حرف F به‌معنای تلرانس ±۱ درصد است،
حرف G نشان‌دهنده ±۲ درصد،
حرف J برای ±۵ درصد،
حرف K به‌معنای ±۱۰ درصد،
و حرف M معادل با ±۲۰ درصد خطاست.
در نهایت، عددی مانند 630V در پایان مشخصات، نشان‌دهنده حداکثر ولتاژ قابل تحمل توسط خازن است. در این مثال، خازن تا ۶۳۰ ولت جریان مستقیم را می‌تواند تحمل کند.
خازن‌های تانتالیوم شباهت زیادی به خازن‌های سرامیکی دارند ولی قطبی هستند. این خازن‌ها معمولاً ظرفیت را به‌صورت مستقیم با µF و ولتاژ را نیز در کنار آن درج می‌کنند، ولی ممکن است از کدهای خاصی نیز استفاده کنند.
بیشتر بدانید: معرفی خازن های الکترولیت
جدول تبدیل واحدهای ظرفیت خازن
در بسیاری از مواقع، لازم است که مقادیر ظرفیت را به واحدهای مختلف تبدیل کنیم. جدول زیر برای درک بهتر این مفاهیم کاربرد دارد:
| مقدار پیکوفاراد (pF) | معادل نانوفاراد (nF) | معادل میکروفاراد (µF) |
|---|---|---|
| ۱۰۰۰ pF | ۱ nF | ۰.۰۰۱ µF |
| ۱۰۰۰۰۰ pF | ۱۰۰ nF | ۰.۱ µF |
| ۱۰۰۰۰۰۰ pF | ۱۰۰۰ nF | ۱ µF |
نکات مهم در انتخاب خازن جایگزین
- ولتاژ خازن جایگزین باید مساوی یا بیشتر از نمونه اصلی باشد.
- ظرفیت بهتر است برابر یا بسیار نزدیک به نمونه اولیه باشد.
- در خازن‌های قطبی، قطبیت به‌دقت رعایت شود.
- در مدارهای حساس، از خازن با مشخصات دقیق و ترجیحاً برند معتبر استفاده شود.
اشتباهات رایج در خواندن مشخصات خازن
- تفسیر نادرست اعداد سه‌رقمی در خازن‌های سرامیکی
- عدم توجه به قطبیت در خازن‌های الکترولیتی یا تانتالیوم
- جایگزینی خازن با ولتاژ پایین‌تر از مورد نیاز
- استفاده از واحدهای اشتباه (مثلاً جایگزینی ۱۰۰ نانوفاراد با ۱۰۰ پیکوفاراد)
نتیجه‌گیری
شناخت شیوه‌های خواندن ظرفیت انواع خازن یکی از مهارت‌های کلیدی برای فعالان حوزه الکترونیک است. تفاوت در ساختار و نحوه علامت‌گذاری این قطعات باعث می‌شود که انتخاب یا جایگزینی نادرست، عملکرد مدار را دچار مشکل کند.
برای تهیه انواع خازن‌های الکترونیکی با ظرفیت‌ها و ولتاژهای متنوع، می‌توانید به فروشگاه پژوهشگران مراجعه کنید. ما در کنار محصولات با کیفیت، مشاوره تخصصی رایگان برای انتخاب قطعه مناسب نیز در اختیار شما قرار می‌دهیم.
برای دنبال کردن اینستاگرام ما کلیک کنید.
